Για πρώτη φορά στην ιστορία του Φεστιβάλ, η ξεχωριστή επιμελητική προσέγγιση του MDFF, σύμφωνα με την οποία το ανεξάρτητο βλέμμα ενός αναγνωρισμένου επαγγελματία προσφέρει μια εις βάθος θεματική ανάλυση (μια συνταγή που μέχρι πρότινος συναντούσαμε αποκλειστικά στη μιλανέζικη εκδήλωση) έρχεται και σε μια άλλη χώρα. Στο πλαίσιο του MDFF World Tour Athens 2020-2021, θα παραστεί ο διεθνώς καταξιωμένος και βραβευμένος Κύπριου σχεδιαστή με έδρα το Λονδίνο, Michael Anastassiades, ένα όνομα υψηλού κύρους στον τομέα του design.
Ο Michael Anastassiades θα συμβάλει με την αυθεντική του ματιά και την ανεξάρτητη ερμηνεία του στο φετινό πρόγραμμα, καθώς θα επιλέξει και θα παρουσιάσει ταινίες και θα επιμεληθεί μια σειρά ομιλιών που θα φιλοξενηθούν στην ειδική ενότητα του Καλεσμένου επιμελητή, με τίτλο «Το μήνυμα του Αρεσίμπο».
©Eirini Vourloumis
«Το μήνυμα του Αρεσίμπο» ήταν το πιο ισχυρό ραδιοσήμα που εκπέμφθηκε με κατεύθυνση το διάστημα. Η μετάδοση αφορούσε ένα απλό οπτικό μήνυμα, που παραδόθηκε σε δυνητικούς συμπαντικούς συντρόφους στο σφαιρωτό σμήνος Μ13. Στάλθηκε σχεδόν χωρίς καμία πιθανότητα να λάβει απάντηση.
Ως σχεδιαστής, ο Michael Anastassiades έχει τον ίδιο προβληματισμό όταν απελευθερώνει ένα αντικείμενο στον κατοικημένο χώρο. Τι υποδοχής θα τύχει και πώς θα μεταδοθεί; Με ποιους όρους θα συνεχίσει να αλληλεπιδρά και ποιο είναι το νόημά του;
Η επιλογή ταινιών στο πλαίσιο που ορίζει ο τιτλος «Το μήνυμα του Αρεσίμπο» αποτελεί μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης της αφηρημένης έννοιας των πραγμάτων που ταξιδεύουν στον χρόνο και στο μέλλον. Βασίζεται σε καλλιτέχνες που επιχειρούν να απαθανατίσουν και να κατασκευάσουν ένα ίχνος ανθρώπινης δραστηριότητας χρησιμοποιώντας αρχεία, θραύσματα, στρώσεις, αντικείμενα, πραγματικά και φανταστικά διαστήματα, έγγραφα, αφηρημένες ιδέες και την αρχαιολογία.
Λίγα λόγια για τον Michael Anastassiades:
Ο Michael Anastassiades διατηρεί μια ομώνυμη εταιρεία με έδρα το Λονδίνο, η οποία ειδικεύεται στον σχεδιασμό και την κατασκευή υψηλής ποιότητας φωτιστικών και αντικειμένων. Ιδρύθηκε το 2007 για να αυξήσει τη διαθεσιμότητα των κομματιών που φέρουν την υπογραφή του Michael. Τα αντικείμενα κατασκευάζονται από οικογενειακά εργαστήρια ανά τον κόσμο, τα οποία επιλέγονται βάσει των μοναδικών κατασκευαστικών τους δεξιοτήτων και της παραδοσιακής χρήσης υλικών. Κάθε προϊόν είναι χειροποίητο και φέρει σφραγίδα με το σύμβολο του σχεδιαστή. Η φιλοσοφία του design της Michael Anastassiades είναι η παραγωγή αντικειμένων εξαιρετικού σχεδιασμού και σταθερής αξίας.
Ο Michael Anastassiades ίδρυσε το στούντιό του στο Λονδίνο το 1994. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Imperial College of Science Technology and Medicine του Λονδίνου και στη συνέχεια απέκτησε μεταπτυχιακό από το Royal College of Art στο Βιομηχανικό Σχέδιο. Έργα του εκτίθενται σε μόνιμες συλλογές του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, στο Μουσείο Victoria & Albert του Λονδίνου, στο Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης, στο Crafts Council του Λονδίνου και στο FRAC Centre της Ορλεάνης στη Γαλλία.
Στις πρόσφατες προσωπικές εκθέσεις του περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων: αίθουσα μουσικής Norfolk House στο Μουσείο Victoria & Albert στο Λονδίνο (2010)· Κυπριακή Προεδρία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, Βέλγιο (2011)· «Time and Again at the Geymüllerschlössel», Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης (2012)· «To Be Perfectly Frank», Svenskt Tenn, Στοκχόλμη (2013)· «Reload the Current Page», Point Centre for Contemporary Art, Λευκωσία (2014)· «Doings on Time and Light», Rodeo Gallery, Κωνσταντινούπολη (2015)· «13 Mobiles», Atelier Jesper, Βέλγιο (2017)· «Things That Go Together», NiMAC, Λευκωσία (2019)· «Silver Tongued», SHOP Taka Ishii, Χονγκ Κονγκ (2019).
Το στούντιο έχει σχεδιάσει προϊόντα για διάφορους κατασκευαστές, όπως οι Flos, B&B Italia, Herman Miller, Cassina, Bang & Olufsen, Puiforcat, Fratelli Fantini SpA, Lobmeyr, Salvatori, Svenskt Tenn, Carl Auböck/Sigmar, Coedition και SCP.
Έχει σχεδιάσει αποκλειστικές συλλογές περιορισμένων αντιτύπων για τη Nilufar Gallery στο Μιλάνο, την Dansk Mobelkunst στην Κοπεγχάγη και την Taka Ishii Gallery στην Ιαπωνία.
Η ομώνυμη εμπορική ονομασία παραμένει μια ελεύθερη πλατφόρμα για το ασυμβίβαστο όραμα του Michael.
www.michaelanastassiades.com
Ο ντιζάινερ Michael Anastassiades, που εδρεύει στο Λονδίνο, είναι προσκεκλημένος της MDFF World Tour Greece ως καλεσμένος επιμελητής για την πρώτη έκδοση του φεστιβάλ στην Αθήνα, όπου παρουσιάζεται μια επιλογή ταινιών που συνδιαλέγονται με τον «χωροχρόνο». Πώς επιλέγουμε πραγματικά μια αναπαράσταση του κόσμου στον οποίο ζούμε σήμερα, του πλανήτη μας, αλλά και των ανθρώπων;
Εξερευνώντας τον ρόλο του ντιζάιν πέρα από τους καθιερωμένους ορισμούς και προσκαλώντας τη δύναμη του κινηματογράφου να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρουν του κοινού, ο Anastassiades στέλνει το δικό του «Μήνυμα του Αρεσίμπο» ως ένα εφήμερο σήμα για να διαπραγματευτεί την αναζήτησή μας για εξέλιξη.
Θα πρέπει να σας κάνουν αυτή την ερώτηση πολύ συχνά, αλλά είναι κάτι για το οποίο είμαι και εγώ περίεργη να μάθω. Ποια είναι η βασική αρχή σας στο ντιζάιν;
Το να έχω κάποιο στόχο. Η βασική μου αρχή είναι ότι πρέπει να υπάρχει κάποιος λόγος για να εμπλακεί κανείς στην πράξη του να σχεδιάσει κάτι. Αν δεν υπάρχει κάτι καινούργιο να συνεισφέρεις, τότε γιατί να κάνεις άλλο ένα αντικείμενο; Για να το θέσω αλλιώς, κατά την άποψή μου το ντιζάιν είναι κάτι που πρέπει να γίνεται με ευαισθησία, πολλή σκέψη και με υψηλό επίπεδο συναίσθησης.
Αυτή η προσέγγιση αντανακλά τις ιδέες σας σχετικά με την ευθύνη του ντιζάινερ;
Νομίζω ότι οι ντιζάινερ έχουν μια απίστευτα ισχυρή θέση από την οποία μπορούν να καθορίζουν το περιβάλλον στο οποίο ζούμε μέσα από αντικείμενα ντιζάιν, μέσω του χώρου—αν συμπεριλάβουμε και την αρχιτεκτονική κάτω από την ευρεία ομπρέλα του ντιζάιν. Έτσι, το περιβάλλον που καθορίζει τη γενιά μας, και ας ελπίσουμε και αυτών που θα ακολουθήσουν, είναι ακριβώς το θέμα που με ενδιαφέρει για το φετινό Milano Design Film Festival World Tour Greece—Athens.
Το «Μήνυμα του Αρεσίμπο» είναι ο τίτλος που έχετε επιλέξει για την ενότητα με την οποία θα ασχοληθείτε ως καλεσμένος επιμελητής. Ποιο ήταν το έναυσμα που σας οδήγησε σε αυτή την ιδέα;
Το «Μήνυμα του Αρεσίμπο» προέρχεται αποκλειστικά από τη μνήμη. Πρόκειται για ένα διαστρικό ραδιοσήμα που περιείχε βασικές πληροφορίες για την ανθρωπότητα και τη Γη, το οποίο εκπέμφθηκε στο διάστημα από το Παρατηρητήριο του Αρεσίμπο στο Πουέρτο Ρίκο στα μέσα του 1970. Ήταν ταυτόχρονα μια επίδειξη της ανθρώπινης τεχνολογικής επίτευξης και μια προσπάθεια να συμπεράνουμε και να παρουσιάσουμε την ουσία του ποιοι είμαστε. Για τη δική μου γενιά, μοιάζει με μια παιδική ανάμνηση που μοιραζόμαστε, η οποία μας συνδέει με μια εποχή όταν ήμασταν όλοι γοητευμένοι με τα διαστημικά ταξίδια, τις θεάσεις Αγνώστου Ταυτότητας Ιπτάμενων Αντικειμένων (UFO) και τις θεωρίες για εξωγήινους.
Δεν νομίζω ότι το «Μήνυμα Αρεσίμπο» λειτουργεί ως σημείο αναφοράς για τη σημερινή γενιά, έτσι δεν είναι;
Είναι πολύ παρωχημένο, υπερβολικά ξεπερασμένο, σχεδόν νοσταλγικό. Ωστόσο, έχει αγγίξει πάρα πολύ τη γενιά μου, καθώς και τη φαντασία μου ως προς το πώς επικοινωνούμε—όχι με τους ανθρώπους αυτού του πλανήτη, αλλά με μορφές ζωής από έναν άλλο κόσμο. Είναι το ακροατήριό μας και επειδή ανήκουν σε έναν διαφορετικό χωροχρόνο γίνονται μια μεταφορά στο μυαλό μας για τις μελλοντικές γενιές . Δεν είναι πλέον εξωγήινοι. Είναι η αντίληψή που έχουμε για το πώς οι μελλοντικές γενιές θα βλέπουν αυτά που κάναμε εμείς, αυτά που παράγουμε σε αυτή τη δεδομένη χρονική στιγμή. Έτσι, ένα ακόμη ερώτημα υπεισέρχεται στο πλάνο: πώς επιλέγουμε τελικά μια πραγματική αναπαράσταση του κόσμου στον οποίο ζούμε σήμερα, του πλανήτη μας και του ανθρώπινου πολιτισμού γενικότερα;
Έχετε επιλέξει μια σειρά ταινιών τέχνης για να ασχοληθείτε με το ερώτημα αυτό. Γιατί;
Οι ταινίες τέχνης προσφέρουν έναν διακριτικό τρόπο για να εμπλακείς με το κοινό και η επιλογή που έχω κάνει εκφράζει τις σκέψεις μου ως προς το τι καθορίζει το μέλλον. Προσδιορίζουν μια συγκεκριμένη ψυχολογική ατμόσφαιρα και η κάθε μία θίγει το θέμα με διαφορετικό τρόπο. Αν φανταστείτε το θέμα που έχω επιλέξει σαν έναν κύκλο, οι ταινίες αυτές είναι σαν δορυφόροι που περιστρέφονται γύρω από αυτόν, που υπάρχουν σε διαφορετικά σημεία της διαμέτρου του και που κάποιες φορές ξεφεύγουν εντελώς από τα όριά του. Έτσι, κάποιες από τις ταινίες ασχολούνται με τη βασική ιδέα με έναν αφηρημένο τρόπο, ενώ άλλες έχουν άμεση σχέση με αυτή και με το ερώτημα του πώς επιλέγουμε αντικείμενα για να αναπαραστήσουμε κάποια χαρακτηριστικά του ποιοι είμαστε. Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η ιδέα του «Μηνύματος Αρεσίμπο» και αυτό που έχω αποφασίσει να μεταδώσω ως επιμελητής με την επιλογή αυτών των ταινιών τέχνης λειτουργεί ως πρόσκληση να δούμε το ντιζάιν με διαφορετικό τρόπο. Πράγματι, χρειάζεται να βλέπουμε το ντιζάιν με αλλιώτικους τρόπους και όχι με τους παραδοσιακούς που έχουμε διδαχθεί.
Σε αυτή την περίπτωση, με ποιον τρόπο βλέπετε εσείς το ντιζάιν;
Βλέπω το ντιζάιν ως δημιουργική τέχνη. Το ντιζάιν είναι περίπου σαν ένα όνομα που σου δίνεται, κάτι που σε καθορίζει μόνο και μόνο επειδή εκπαιδεύτηκες σε αυτόν τον τομέα. Είναι σχεδόν σαν να προσπαθούμε να τιθασεύσουμε μια δημιουργική ψυχή για να κάνει κάτι και να καθορίσει τι ακριβώς είναι. Το πρόβλημα είναι ότι, ως ανθρώπινα όντα, έχουμε την τάση να ψάχνουμε για ορισμούς, επειδή με το να ορίζουμε κάτι μπορούμε να το κατανοήσουμε καλύτερα. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι αυτό είναι απαραίτητο. Αφορά κάποια ανασφάλεια που έχουμε.
MDFF Greece—Athens 2020, Guest Curator, Michael Anastassiades, Interview
Πιστεύουμε ότι το βίντεο χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για να περιγράψει την ψηφιακή εποχή στην οποία ζούμε· ότι το οπτικοακουστικό αφήγημα και η κινούμενη εικόνα έχουν τη δυνατότητα να συλλάβουν τη συχρονικότητά μας, να αναπτύξουν διάλογο μεταξύ διαφορετικών δημιουργικών κλάδων, να ενημερώσουν, να εμπλέξουν και να διερευνήσουν κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα και να καταγράψουν εννοιολογικά πρότζεκτ και έρευνες που προέρχονται από τις πολυάριθμες εκφάνσεις του ντιζάιν και της αρχιτεκτονικής. Ποια είναι η σχέση σας με τις ταινίες και πόσο σημαντική θεωρείτε ότι είναι η κινηματογραφική γλώσσα που αντικατοπτρίζει την πολυπλοκότητα της τρέχουσας πραγματικότητας μας;
Η ταινία είναι ένα μέσο που έχει τη δύναμη της εμπλοκής. Ιδίως σήμερα που κατακλυζόμαστε από χιλιάδες επιλογές επικοινωνίας και πληθώρα πληροφοριών. Αναπόφευκτα, οι άνθρωποι δυσκολεύονται να ταυτιστούν αποτελεσματικά με οτιδήποτε ή είναι συνεχώς απασχολημένοι με επιφανειακά πράγματα. Πώς να τραβήξεις την προσοχή τους, λοιπόν; Προσωπικά, πιστεύω ότι όσο λιγότερα μέσα έχεις στη διάθεσή σου για να επικοινωνήσεις, τόσο πιο αποτελεσματική είναι η επικοινωνία. Εάν πας πίσω στο παρελθόν και δεις τη δύναμη του ραδιοφώνου, μια μορφή επικοινωνίας που βασίζεται αποκλειστικά στον ήχο και τον λόγο, θα καταλάβεις ότι στην εποχή που ζούμε σήμερα δεν υπάρχει τέτοιος βαθμός επιρροής. Μπορεί να έχουμε podcasts (διαδικτυακές ραδιοφωνικές μεταδόσεις) αλλά έχουμε επίσης την επιλογή να τα ενεργοποιήσουμε ή να τα απενεργοποιήσουμε και να επιστρέψουμε αργότερα σε αυτά. Μπορούμε να επιλέξουμε να παρακολουθήσουμε μια ταινία στο ελεγχόμενο περιβάλλον ενός κινηματογράφου, αλλά έχουμε επίσης την επιλογή να την παρακολουθήσουμε στο κινητό μας τηλέφωνο μέσω του YouTube σε ένα πολύβουο περιβάλλον, ενώ είμαστε εν κινήσει, έτσι ώστε η ταινία να μη διαφέρει από μια συνομιλία που έχουμε με κάποιον μέσω βιντεοκλήσης. Σκεφτείτε ότι στο παρελθόν δεν υπήρχε καν η δυνατότητα μαγνητοφώνησης ενός προγράμματος για να το ακούσει κανείς αργότερα. Φανταστείτε τον βαθμό δέσμευσης που απαιτείτο από πλευράς χρόνου και συγκέντρωσης. Τώρα, η προσοχή μας είναι συνεχώς στραμμένη κάπου και δεν είμαστε σε θέση να ασχοληθούμε με οτιδήποτε. Έχουμε συνηθίσει να έχουμε πρόσβαση σε όλα τα πράγματα στο διαδίκτυο, δωρεάν, όποτε μας βολεύει και υπό συνθήκες και σε χώρους που εμείς επιλέγουμε. Οποιοσδήποτε βαθμός πολυπλοκότητας ή ανάγκης να καταβάλουμε προσπάθεια μάς αποθαρρύνει.
Πιστεύεται ότι η αποδόμηση μιας ταινίας σήμερα, από την άποψη ότι δεν ελέγχεται πλέον ούτε περιορίζεται σε έναν συγκεκριμένο χώρο, έχει, κατά κάποιον τρόπο, μειώσει τις δυνατότητές της;
Η ταινία εξακολουθεί να έχει έναν εξαιρετικά δυναμικό ρόλο. Εάν επιμελείται και παρουσιάζεται με έναν αποτελεσματικό τρόπο, μπορεί πραγματικά να σε απορροφήσει. Ωστόσο, εάν δεν μπορεί να ελέγξεις το περιβάλλον ή τα διάφορα στοιχεία που είναι σημαντικά για μια πολύ δυνατή επικοινωνία, τότε θα γίνει απολύτως προκλητική. Έτσι, έχοντας ένα φεστιβάλ κινηματογράφου όπου έχεις τον έλεγχο των συνθηκών προβολής της ταινίας, ενώ προσπαθείς να μεταδόσεις κάποιο μήνυμα μέσα από αυτή, είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να επιτευχθεί η επικοινωνία. Το πρόβλημα είναι ότι ο σύγχρονος πολιτισμός, δυστυχώς, έχει ένα πολύ περιορισμένο κοινό για τον συγκεκριμένο τρόπο παρουσίασης.
Πιστεύεται ότι μπορεί να επεκταθεί αυτό το «περιορισμένο κοινό»; Με άλλα λόγια, αυτή η ικανότητα να κοιτάζουμε πέρα από την επιφάνεια, αποδεχόμενοι νέα πράγματα και καταστάσεις είναι κάτι που μπορεί να καλλιεργηθεί;
Σίγουρα είναι κάτι που μπορεί να καλλιεργηθεί. Απαιτεί, ωστόσο, τεράστια προσπάθεια. Χρειάζεται εκπαίδευση για να δείξεις τον δρόμο στους ανθρώπους να μάθουν πώς να δουν μια ταινία πέρα από το επίπεδο ψυχαγωγίας. Και, δυστυχώς, στις μέρες μας τα πάντα σχετίζονται με τη διασκέδαση. Πιστεύω, επίσης, ότι ο τρόπος που επιλέγεις για να παρουσιάσεις κάτι είναι κρίσιμος όσον αφορά το κοινό με το οποίο προσπαθείς να επικοινωνήσεις. Εάν παρουσιάζεις ταινίες τέχνης, όπως στην περίπτωσή μου, οι οποίες απαιτούν ένα συγκεκριμένο περιβάλλον και σκηνικό, χρειάζεται να κάνεις αυτό το περιβάλλον προσιτό στον κόσμο, διαφορετικά θα αποκλείσεις αμέσως αρκετούς από αυτούς, που δεν θέλουν να ταυτίζονται με την τέχνη.
Είναι θέμα ανθρώπων που αισθάνονται εκφοβισμένοι;
Σε κάποιο επίπεδο ναι είναι, επειδή η τέχνη θεωρείται περισσότερο ελιτιστική. Χρειάζεται ένα σημείο πρόσβασης για να μπορέσεις να μπεις στον κόσμο της. Φυσικά, πολλοί καλλιτέχνες θέλουν να αποδείξουν ότι είναι καλλιτέχνες κάνοντας ακριβώς το αντίθετο, δηλαδή όσον αφορά τη συμμετοχή του κοινού. Από την άλλη πλευρά, το ντιζάιν καθώς και η αρχιτεκτονική, είναι πιο δημοκρατικά, οπότε θεωρώ ότι ένα Design Film Festival πρέπει να καταβάλει προσπάθεια να απευθυνθεί σε ένα ευρύτερο κοινό, ανταποκρινόμενο έτσι στον δημοκρατικό χαρακτήρα του ντιζάιν.
Το Milano Design Film Festival World Tour έφτασε και στην Ελλάδα, ξεκινώντας με αυτή την πρώτη αθηναϊκή έκδοση: βλέπετε την Ελλάδα, και ιδιαίτερα τη σύγχρονη Αθήνα, ως ένα μέρος όπου υπάρχει κόσμος που έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στο ντιζάιν και ο οποίος έχει τη προοπτική να εξελιχθεί;
Δεν θεωρώ ότι η Αθήνα διαφέρει από οποιοδήποτε άλλο μέρος. Νομίζω ότι έχει τις ίδιες προοπτικές για να εξελιχθεί όπως οποιοδήποτε άλλο μέρος στον κόσμο. Προφανώς, κάθε πολιτισμός, όπως κάθε χώρα και τόπος, καθορίζεται από το δικό της/του ταμπεραμέντο. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες παράμετροι που είναι παγκόσμιες. Για παράδειγμα, η δυνατότητα της εμπλοκής με ένα κοινό ή η δημιουργία προοπτικών για την ύπαρξη μιας τέτοιας κουλτούρα. Δεν νομίζω ότι ένα μέρος χρειάζεται κάποια ειδική εκπαίδευση σχετικά με το ντιζάιν για να έχει την προοπτική να εξελιχθεί. Με άλλα λόγια, δεν νομίζω ότι η εκπαίδευση σε αυτή την περίπτωση είναι τόσο καθοριστική, επειδή υπάρχει ευαισθησία, και υπάρχει ιστορία, που είναι πραγματικά θεμελιώδεις.
Τεχνητή νοημοσύνη, τεχνολογική ανάπτυξη, ψηφιακή επανάσταση. Ποιες είναι οι σημαντικές αλλαγές που φέρνουν στη ζωή μας και ποιο σενάριο μπορούμε να περιμένουμε για τον κόσμο του ντιζάιν;
Νομίζω ότι ο τρόπος με τον οποίο με επηρεάζουν οι τεχνολογίες είναι διαφορετικός. Σχεδόν πρέπει να αναπτύξω κάποια μορφή αντίστασης εναντίον τους, επειδή ένα ουσιαστικό μέρος του τρόπου με τον οποίο εργάζομαι είναι να επαναπροσδιορίζω συνεχώς και συνειδητά τον ρόλο μου ως ντιζάινερ. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι γοητεύονται εύκολα με κάθε τι καινούργιο. H καινοφάνεια έχει πάντα τη δύναμη να σαγηνεύει γιατί δεν είναι οικεία. Περιέργως, ο τρόπος με τον οποίο προσπαθώ να τραβήξω το ενδιαφέρον του κόσμου είναι μέσω της εξοικείωσης. Θεωρώ την εξοικείωση ως την αρχή ενός διαλόγου. Επειδή αν δούμε κάτι που γνωρίζουμε, μπορούμε να μιλήσουμε για αυτό. Από την άλλη πλευρά, μπορεί επίσης να είναι εύκολο να μιλήσουμε για κάτι εντελώς καινούργιο, επειδή η δύναμη του «σοκ» είναι κάτι με το οποίο μπορούμε να ταυτιστούμε άμεσα. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι ότι μπορεί να μην είμαστε σε θέση να συνεχίσουμε τη συζήτηση μετά το πέρας του αρχικού σοκ. Το θέμα πρέπει να είναι πάρα πολύ δυνατό ώστε να συνεχιστεί η εμπλοκή. Αυτός είναι ο λόγος που η εξοικείωση είναι ένας ευγενέστερος τρόπος για επικοινωνία. Επίσης, πρέπει να είμαστε πραγματικοί: οι άνθρωποι αισθάνονται πιο άνετα με την πραγματικότητα παρά με κάτι το οποίο τούς είναι εντελώς ξένο.
Θα μπορούσατε να μου δώσετε ένα παράδειγμα του πώς προσεγγίζετε και εφαρμόζετε την τεχνολογία στη δική σας δουλειά, με ένα λογικό, συνεπή και ισορροπημένο τρόπο;
Το πρώτο μεγάλο λάθος είναι να παρασυρθείς εντελώς από την καινοτομία, κάτι που συμβαίνει συχνά με την τεχνολογική πρόοδο. Εμφανίζεται κάτι καινούργιο που προτείνει την ανατροπή του τρόπου με τον οποίο σκέφτεσαι και ενθουσιάζεσαι. Ως ντιζάινερ, προσπαθώ να ενημερώνομαι για την τεχνολογία, ενώ, κατά κάποιον τρόπο, ταυτόχρονα αποστασιοποιούμαι από αυτήν. Είμαι πρόθυμος να συμπεριλάβω την τεχνολογία στη δουλειά μου όταν δεν αποξενώνει, αλλά, αντιθέτως, προωθεί την ανθρώπινες σχέσεις και τη θετικότητα.
Το να δίνεις ουσία στις σχέσεις είναι πράξη ζωτικής σημασίας για να γίνουν ουσιαστικές και να έχουν διάρκεια. Η ευελιξία, η προσαρμοστικότητα, η ελευθερία, η ισορροπία, η μακροζωία, η διαχρονικότητα και η συμμετοχή είναι μόνο μερικές από τις βασικές αξίες του αλφαβήτου του ντιζάιν. Είναι αυτές οι ιδιότητες η ουσία που προσθέτει νόημα και σκοπό στα αντικείμενα που δημιουργείτε;
Το ελπίζω πραγματικά γιατί με αυτόν τον τρόπο μπορώ πραγματικά να ταυτιστώ με αντικείμενα πέραν του εφήμερου χαρακτήρα τους. Δεν βλέπω τα αντικείμενα ως αναλώσιμα ή παροδικά επειδή η ίδια η ανθρώπινη φύση δεν είναι. Όλες αυτές οι ιδιότητες που αναφέρατε προσθέτουν στρώματα στο αντικείμενο σε μια προσπάθεια να γίνει άμεσα αναγνωρίσιμο, έτσι ώστε όταν έρχεσαι σε επαφή μαζί του όταν πρωτοπαρουσιάζεται στον κόσμο, να μη χρειάζονται πολλές εξηγήσεις. Ωστόσο, κάθε φορά που συναντάς το αντικείμενο, προστίθεται ένα ακόμη επίπεδο ερμηνείας μέχρι να δημιουργήσετε μια πολυεπίπεδη, πολύπλοκη και ουσιαστική σχέση μαζί του. Νομίζω ότι έτσι χτίζουμε σχέσεις όχι μόνο με τα αντικείμενα, αλλά και με ανθρώπινα όντα και το περιβάλλον μας γενικότερα.
Δηλαδή, κατά κάποιον τρόπο, αυτή η διαστρωμάτωση είναι αυτό που προσδίδει στα αντικείμενα μια «γλώσσα του σώματος», που μπορεί να είναι δελεαστική και με την οποία μπορεί να ταυτιστεί (ή όχι) ένα συγκεκριμένο κοινό;
Η ποιο σημαντική έννοια για να ασχοληθεί κανείς με αυτό που περιγράφετε είναι το πόσο απειλητικό μπορεί να είναι ένα αντικείμενο. Η λέξη «απειλητικό» σημαίνει πολύ διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά εγώ μπορώ μόνο να προσπαθήσω να κατανοήσω όσα από αυτά τα στοιχεία καθορίζουν την έννοια της απειλής. Συνήθως, για μένα, είναι μια έννοια που σχετίζεται με την αναλογία. Συνήθως, τα μεγάλα αντικείμενα είναι απειλητικά, ενώ τα μικρότερα αντικείμενα είναι ασφαλέστερα και πιο διαχειρίσιμα. Οι μεγάλες ιδέες και η πολυπλοκότητα είναι απειλητικές, ενώ η απλότητα δεν είναι. Αυτό μας οδηγεί πίσω στην έννοια της εξοικείωσης για την οποία μιλούσαμε προηγουμένως. Συνήθως, η εξοικείωση δεν συνδέεται με την απειλή, διότι σχετίζεται με κάτι που έχεις δει πριν και με το οποίο αισθάνεσαι άνετα. Αυτό για μένα είναι θεμελιώδες και συνδέεται απευθείας με τη υλική διάσταση του αντικειμένου.
Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τον χρόνο γενικά;
Πρέπει να αγκαλιάσουμε τον χρόνο. Όσον αφορά το θέμα του φεστιβάλ, η έννοια του χρόνου είναι πολύ σημαντική, όπως και η έννοια της αποδοχής του χρόνου. Αλλά, ξέρετε, αυτό που είναι ενδιαφέρον να δούμε είναι ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται με κάποιον τρόπο. Τα πράγματα ενδέχεται να επανασυσκευαστούν ή μπορούν να εμφανιστούν με διαφορετικούς τρόπους. Παρόλα αυτά, η ανθρώπινη δημιουργικότητα είναι κάτι που δεν έχει αλλάξει ποτέ. Ήταν πάντοτε σταθερή. Ακόμη και αν κοιτάξετε τις πρώτες της εκφάνσεις τρία, πέντε, είκοσι, χίλια χρόνια πριν, η δύναμή της είναι ακόμη εκεί.
Υπάρχει μια διαφορά μεταξύ της αντίδρασης και της παρέμβασης: Η «αντίδραση» τείνει να διαμορφώνεται από εξωτερικούς παράγοντες και να προέρχεται από μια συναισθηματική ανάγκη, ενώ η «παρέμβαση» συνδέεται με την αποφασιστικότητα, την ηρεμία και την αντικειμενικότητα. Είναι το αποτέλεσμα της παρατήρησης, της σκέψης και της αυτογνωσίας. Όλα αυτά τα χρόνια, έχει αλλάξει η σχέση σας με την αυτή καθ’ εαυτή την πράξη του σχεδιασμού;
Πιστεύω στην εξέλιξη και πιστεύω ότι κάθε δημιουργός θα πρέπει να εξελίσσεται. Το έργο μας πρέπει να εξελίσσεται, καθώς και η ωριμότητα και η προσέγγισή μας στο ντιζάιν, διότι πρέπει να βελτιωνόμαστε. Δεν πιστεύω ότι το τελικό αποτέλεσμα θα είναι απαραίτητα διαφορετικό. Πιστεύω όμως ότι γινόμαστε καλύτεροι σε αυτό με την πάροδο του χρόνου, από την άποψη του τρόπου με τον οποίο ανταποκρινόμαστε στα πράγματα και τον τρόπο με τον οποίο φτάνουμε σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα πολύ πιο γρήγορα, διότι έχουμε αναπτύξει αυτή την ωριμότητα ως δεξιότητα.
Σε μια προηγούμενη συνέντευξή σας, περιγράψατε τη δική σας προσέγγιση στο ντιζάιν ως μία διαδικασία διύλισης, αναγωγής. Στις μέρες μας, είμαστε περικυκλωμένοι από μία πληθώρα παρακλαδιών του ντιζάιν. Πόσο σημαντική είναι η εφαρμογή αυτής της αναγωγικής διαδικασίας στο παρόν, ως μιας γενικότερης κατευθυντήριας γραμμής για τη νοοτροπία που έχουμε για την παραγωγή και την κατανάλωση;
Αντιλαμβάνομαι τη διύλιση ως τη στιγμή που πραγματικά εστιάζουμε σε κάτι και νομίζω ότι ο συλλογισμός είναι απολύτως απαραίτητος στην κουλτούρα που έχουμε για απερίσκεπτο υπερκαταναλωτισμό. Πέρα από αυτό, η ιδέα της διύλισης αφορά την κατανόηση της πραγματικής σημασίας και της ουσίας αυτού που κάνεις. Είναι ένας τρόπος για να διυλίσεις και να αφαιρέσεις όλες τις περιττές ουσίες—όλα τα πράγματα που σε αποπλανούν και σε παρασύρουν σε έναν χώρο σύγχυσης.
Πιστεύετε ότι ορισμένοι ειδικοί στο ντιζάιν ή δημιουργοί, γενικότερα, θα θεωρούσαν αυτή τη διαδικασία διύλισης ως ασύμβατη με την έννοια της καινοτομίας όταν πρόκειται για τη δημιουργία κάτι καινούργιου, ελκυστικού, μοναδικού και ούτω καθεξής;
Ίσως να μπορούσαν, αλλά όλοι οι δημιουργικοί άνθρωποι είναι διαφορετικοί. Προσωπικά, δεν θεωρώ ότι η διύλιση δεν είναι συμβατή με την καινοτομία. Δεν είναι ότι δεν πιστεύω στον αυθορμητισμό, αλλά πιστεύω περισσότερο στον δημιουργικό συλλογισμό.
Αν θα έπρεπε να θέσετε ένα μόνο ερώτημα στην κοινότητα του ντιζάιν, ποιο θα ήταν αυτό;
Νομίζω ότι θα ερωτούσα τους πάντες αν υπάρχει πραγματική συμβολή και νέα συμμετοχή ή κάποια νέα πρόταση αναφορικά με τον ρόλο του ντιζάιν. Την ίδια ερώτηση που κάνω και στον εαυτό μου: «Μπορώ να συνεισφέρω κάτι θετικό, μπορώ να πω κάτι νέο; Μπορώ να πω κάτι διαφορετικό;»
Νομίζεται ότι η κοινότητα του ντιζάιν θα ήταν διατεθειμένη να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα;
Όχι, δεν νομίζω, επειδή από την φύση τους οι άνθρωποι είναι εγωιστές. Νομίζουμε ότι μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, να αλλάξουμε τα πάντα, να βάλουμε την υπογραφή μας απολύτως στα πάντα. Προσωπικά, δεν έχω καμιά πρόθεση ούτε το ενδιαφέρον να το κάνω αυτό.
Συνέντευξη στην Άννη Μαρκιτάνη, Διευθύντρια της MDFF World Tour Greece & Cyprus
Φωτογραφίες από την ταινία Chapters (Κεφάλαια), 2013 της Χάρις Επαμεινώνδα, , 16mm φιλμ σε ψηφιακή μορφή, έκδοση για μία οθόνη, διάρκεια: 1 ώρα 37 λεπτά. Πρωτότυπη έκδοση περίπου 4 ώρες, βίντεο εγκατάσταση τεσσάρων καναλιών, ήχος από το “Part Wild Horses Mane On Both Sides”, Ηνωμένο Βασίλειο. Συμπαραγωγή Kunsthaus Zürich, Point for Contemporary Art, Λευκωσία, Modern Art Oxford και Fondazione Querini Stampalia, Βενετία. Πνευματική ιδιοκτησία © του καλλιτέχνη.
Εικόνα: Michael Anastassiades, Φωτογραφία από τον © Osma Harvilahti
Η πρώτη έκδοση του Milano Design Film Festival Greece—Athens θα πραγματοποιηθεί το 2021 (οι ημερομηνίες θα ανακοινωθούν σύντομα) στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιερά οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134–136 — με προβολές ταινιών, ομιλίες Ελλήνων και ξένων προσκεκλημένων, καθώς και με παρουσιάσεις.
Εγκαίνια (κατόπιν έγγραφης)
2021 (Οι ημερομηνίες θα ανακοινωθούν σύντομα), στο Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς 138