«Μην αφήσεις ποτέ μια κρίση να πάει χαμένη» _Rahm Emanuel. Με ποιους τρόπους θεωρείς ότι αξιοποίησες αυτή την κρίση; Ποια στάση επέλεξες να εφαρμόσεις; Τι είδαμε πιο καθαρά χάρη στον ιό;
Μετά από μια κρίση, υπάρχει πάντα μια άνθιση και μετά από μια άνθιση, υπάρχει πάντα μια κρίση. Πιστεύω ότι μια κρίση πρέπει να διεγείρει την ανταπόκριση και την αντίδραση εντός της κοινωνίας. Αν το σκεφτούμε, καθ’ όλη την ιστορία, οι άνθρωποι κυριάρχησαν στον κόσμο επειδή είναι οι μόνοι με την ικανότητα να προσαρμόζονται και να ανταποκρίνονται συλλογικά σε κάθε είδους κρίση. Προσωπικά αντεπεξήλθα σε αυτή την περίοδο με έναν τρόπο που δεν περίμενα από τον εαυτό μου. Είμαι γενικά αντιδραστικό και δραστήριο άτομο. Ωστόσο, σε αυτή την περίοδο, γνωρίζοντας πως δεν μπορώ να κάνω τίποτα και όντας κλεισμένος στο σπίτι, προσπάθησα να σταματήσω οποιαδήποτε εξωγενή δραστηριότητα αλλά όχι τις εσωτερικές. Πριν από την πανδημία, ταξίδευα συνεχώς, διευρύνοντας συνεχώς τα όρια των ταξιδιών μου. Αντ’ αυτού, βρήκα τον εαυτό μου να ξεκινά για ένα από τα καλύτερα ταξίδια εν μέσω αυτής της επιβεβλημένης διακοπής: το ταξίδι εντός του εαυτού μου. Ανακάλυψα ξανά θραύσματα της ζωής μου, αναμνήσεις και συναισθήματα. Ήρθα σε επαφή με ένα μέρος του εαυτού μου το οποίο είχε θαφτεί κάτω από την πολυάσχολη καθημερινότητα και τις δραστηριότητές της. Αυτό το ταξίδι στον εαυτό μου με βοήθησε προσωπικά και επαγγελματικά, βοηθώντας με να αντιληφθώ σε βάθος διάφορες πτυχές του επαγγέλματός μου.
Sogliano Cavour Dimora Project by Palomba Serafini Associati
Μίλησέ μας για όσα διάβασες και για τις σχετικές προσδοκίες σου από τον διαγωνισμό Pandemic Architecture International Ideas Competition επιμελημένος από τον Design Ambassador για την Archisearch. Ποιος είναι ο ρόλος σου ως μέλος της κριτικής επιτροπής; Ποια είναι η γνώμη σου για το στόχο αυτού του διαγωνισμού;
Είμαι μέλος της κριτικής επιτροπής του διαγωνισμού, ωστόσο δεν μπορώ ακόμη να έχω προσδοκίες, αλλά μπορώ να έχω φιλοδοξίες. Αν(απλώς) ανταποκριθείς σε προσδοκίες, τότε σίγουρα (εν τέλη) θα απογοητευτείς. Αντιθέτως, ελπίζω πως η ενασχόληση με αυτή την παγκόσμια πανδημία γεννά μια ισχυρή επιθυμία για αντίδραση που συνεπάγεται τον πειραματισμό με νέα οράματα.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε έναν διαγωνισμό πανδημικής αρχιτεκτονικής, όταν το μέλλον αναδύεται παγκοσμίως ως αβέβαιο; Ποια είναι τα φίλτρα και οι παράμετροι βάσει των οποίων μπορούμε να “κρίνουμε” και να “επιλέξουμε”;
Κάθε έργο σε ένα διαγωνισμό αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα μια μεγάλη πράξη αυθάδειας. Αλλά τι είναι οι δημιουργικοί άνθρωποι αν όχι αυθάδεις, εγωκεντρικοί άνθρωποι που κάποιες φορές έχουν τη δύναμη να σώσουν τον κόσμο;
Πώς αλλάζουν ή αναπτύσσονται οι ρίζες του DNA του Ντιζάιν και της Αρχιτεκτονικής όταν διασταυρώνονται με κατάσταση απόγνωσης όπως μια πανδημία;
Πιστεύω ότι η δημιουργικότητα είναι μια απάντηση. Επομένως μια τέλεια κοινωνία δε θα χρειαζόταν δημιουργικά άτομα. Μία «ατελής» κοινωνία χρειάζεται δημιουργικότητα. Θεωρώ πως σε αυτή την ιστορική στιγμή όσο ποτέ άλλοτε, τα δημιουργικά άτομα νιώθουν την ανάμειξή τους με τον κοινωνικό ιστό, καλούνται να ανταποκριθούν, να ξανασκεφτούν και να ξανασχεδιάσουν το πανδημικό και μετα-πανδημικό μέλλον μας. Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Ότι η μετά-πανδημίας φιλοδοξίας μας δε θα είναι να ξαναχτίσουμε τον κόσμο όπως ήταν, γιατί αυτός κόσμος ήταν η αιτία για αυτό που μας συνέβη.
Quarantine moments, Ludovica Serafini and Roberto Palomba
Πώς θα προσδιόριζες τις νέες ανάγκες, τα νέα πρότυπα ακόμη και τις νέες μορφές ανθεκτικότητας που ορίζουν την «νέα κανονικότητα» και ποιος είναι ο ρόλος της αρχιτεκτονικής σε αυτή;
Ζούσαμε εκτοξευμένοι σε μια τροχιά με τρελή ταχύτητα εκτός των ανθρώπινων δυνατοτήτων με μια κοινωνία να μας ωθεί σε μια αέναη δράση μέσα σε έναν φαύλο κύκλο αυτο-επιβεβλημένων αναγκών που δε χρειαζόμαστε και δεν αμφισβητούμε, εγκλεισμένοι μέσα σε ένα καταναλωτικό σύστημα. Αυτό το απότομο «διάλειμμα» μας επέτρεψε παραδόξως να σταθούμε ξανά μπροστά από έναν καθρέφτη, να παρατηρήσουμε και να επαναξιολογήσουμε τις προτεραιότητές μας και τον τρόπο που τις εκπληρώνουμε.
Η καλή αρχιτεκτονική μας δίνει ελπίδα. Μπορεί να θεραπεύει. Πώς μπορούμε να επαναδιατυπώσουμε τον τρόπο που αξιολογούμε κτήρια;
Τώρα όσο ποτέ άλλοτε πρέπει να αντιληφθούμε την αρχιτεκτονική πέρα από την αξία ενός μεμονωμένου κτηρίου και μιας πόλης. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε πως η πολεοδομία έχει επηρεάσει τις ζωές των ανθρώπων. Κάθε κτήριο έχει την αξία του και το σύνολο των κτηρίων δημιουργεί περιοχές οι οποίες με κάποιο τρόπο αποτελούν τον σύνδεσμο του ατόμου και του δημόσιου χώρου. Αναλόγως του πως αυτά τα δύο συνδέονται, μπορούν ή δεν μπορούν να γεννούν ευεξία. Πιστεύω ότι αυτή η στιγμή σημαντικής αναθεώρησης θα μας ωθήσει να ξανασχεδιάσουμε τις πόλεις μας, τόσο ως προς τα υπάρχοντα κτήρια όσο και τα μελλοντικά. Ένα όμορφο αλλά αστικά «ακατάλληλο/λάνθασμένο» κτήριο είναι όσο «ακατάλληλο/λανθασμένο» όσο ένα προχειροδομημένο αλλά αστικά «κατάλληλο/σωστό» κτήριο.
Πώς θα ήταν μια πιο προσαρμοσμένη αρχιτεκτονική που λαμβάνει υπόψιν το συλλογικό έναντι ατομικού;
Στο παρελθόν, ο μοντερνισμός ουσιαστικά σημαδεύτηκε από την δόμηση κτηρίων και τα πρότυπα πολεοδομίας που μας βοήθησαν να αστικοποιήσουμε εκατομμύρια ανθρώπων και ταυτόχρονα να κάνουμε τον τρόπο ζωής τους «αστικό». Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ωστόσο, η κοινωνία είχε ισχυρή συνοχή, δηλαδή το σύστημα είχε ένα είδος τυποποίησης, στρεφόμενο γύρω από παραδοσιακές οικογένειες – η κοινωνία και το άτομο συνομιλούσαν μεταξύ τους. Σήμερα όμως η κοινωνία δεν συγκρίνεται με το άτομο, καθώς δεν αποτελείται από ένα συνεκτικό σύνολο πυρηνικών οικογενειών, αλλά μεμονωμένες μονάδες αντιφατικές μεταξύ τους. Ας σκεφτούμε τους εργένηδες, τα ΛΟΑΤΚΙ ζευγάρια, όλα τα νέα είδη οικογενειών, συγκατοικήσεων κλπ, κλπ. Οι κάτοικοι των πόλεών μας είναι τρομερά ποικιλόμορφοι, με εντελώς διαφορετικές ανάγκες, σωματικά και ψυχολογικά. Το ερώτημα σήμερα είναι πιθανώς να καταλάβουμε πώς να δομήσουμε νέα πρότυπα που επιτρέπουν υψηλή ευελιξία προσαρμογής. Αυτό που σήμερα θεωρούμε δεδομένο στο παρελθόν δεν ήταν. Απλά σκέψου πως το 1948 μόνο το 48% των Ιταλών είχαν μπάνιο στο σπίτι. Αύριο θα πρέπει να δώσουμε αυτή την ευελιξία και τη δυνατότητα παραμετροποίησης στις μελλοντικές γενιές, που θα βιώσουν όλο αυτό σαν κάτι δεδομένο και σωστό, και όχι σαν εμάς σήμερα που το βιώνουμε σαν κάτι που αποτελεί εξαίρεση.
Palazzo Daniele by Palomba Serafini Associati
Θεωρείς πως ο ρόλος του ντιζάινερ και του αρχιτέκτονα στο μελλοντικό σενάριο θα αλλάξει, λαμβάνοντας μια πιο φιλοσοφική και συλλογικώς κατευθυνόμενη λειτουργία;
Πιστεύω ότι οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες είναι σημαντικά απομακρυσμένοι από τον ρόλο των φιλοσόφων και των διανοούμενων, προτιμώντας το ρόλο των αισθητικών και των αρχιτεκτόνων-σταρ, προσπαθώντας να αφήσουν το ίχνος τους αντί να τους απασχολεί η δόμηση μιας σχέσης με τον «άγνωστο» χρήστη. Είναι ωραίο να χάνεσαι και μετά να ακούς τον εαυτό σου να λέει ότι αυτή η πανδημία μπορεί τελικά να μας βοηθήσει να βρούμε τον πραγματικό δρόμο.
Ο αρχιτεκτονικός τομέας έχει δείξει αντοχή και προσαρμοστικότητα. Από προσωρινές δομές μέρος της ανταπόκρισης μιας πόλης στην πανδημία – πχ. το νοσοκομείο 1000 κλινών στην Γουχάν σε μόλις 10 μέρες και το νοσοκομείο Nightingale στο Λονδίνο που παρείχε 4000 θέσεις ασθενών σε μόλις 9 μέρες – ως τις τρισδιάστατα τυπωμένες μάσκες και ένα ξενοδοχείο-στιγμής για τους φορείς του ιού, από εργοστάσια που έφτιαξαν γάντια, μάσκες και στολές για το υγειονομικό προσωπικό, ως την ανοιχτή συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων. Αναδύθηκε ένα νέο πρόσωπο συνεργασίας! Νιώθεις πως η παρούσα κατάσταση σηματοδοτεί τη στιγμή που θα αλλάξουμε τον τρόπο που συνεργαζόμαστε όταν σχεδιάζουμε και όταν χτίζουμε στο μέλλον;
Όχι, γιατί το κόστος αυτών των αναπάντεχων παρεμβάσεων δε μπορεί να υφίσταται σε συνηθισμένες περιόδους. Καταλάβαμε ότι πολύ συχνά (και μιλάω για τη χώρα μου, την Ιταλία) η θέληση είναι μια δύναμη που έχει επηρεαστεί από την γραφειοκρατία. Πόσες καθυστερήσεις και πόσο κόστος παρήγαγε το γραφειοκρατικό σύστημα σε περιόδους -θεωρητικά- κανονικότητας;
Κατά τη διάρκεια αυτής της διακοπής, τι έχει επικρατήσει ως τοπικό και τι ως παγκόσμιο;
Η παγκοσμιοποίηση φέρει ταυτόχρονα μεγάλες αξίες και μεγάλα ρίσκα. Μπορεί να είναι το πρόβλημα και η λύση την ίδια στιγμή. Την δεκαετία του ’60, η γρίπη του Χονγκ-Κονγκ χρειάστηκε ενάμιση χρόνο για να φτάσει στην Ιταλία. Σε αυτή την πανδημία του Covid-19, η εξάπλωση ήταν συγκριτικά πολύ πιο γρήγορη, εξαιτίας της παγκοσμιοποιήσης. Η μόλυνση είναι παγκόσμιο φαινόμενο και ελπίζω το ίδιο ισχύει και για τη λύση.
Let It Be Sofa, Poltrona Frau, by Palomba Serafini Associati
“Επανεκκίνηση”. Πώς προχωράμε μπροστά από μια φάση διακοπής; Πώς μπορεί κάποιος να ξανασυνδεθεί και να ξαναπροσεγγίσει ένα έργο που σκέφτηκε πριν από την πανδημία και να το συνεχίσει, να το εξελίξει και να το ξαναλανσάρει μετά την πανδημία;
Ο άνθρωπος αντιδρά πάντα με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα, όταν έχουμε ένα άκρο μας σε νάρθηκα, που επιβάλει και περιορίζει την κίνησή μας για κάποιο διάστημα, πριν να μπορούμε να ξαναχρησιμοπιήσουμε το άκρο μας κανονικά, πρέπει να περάσουμε μια μεταβατική φάση με λίγη φυσικοθεραπεία. Αντίστοιχα, πιστεύω ότι μετά από αυτή την πανδημία, θα χρειαστούμε όλοι μας μια περίοδο φυσικοθεραπείας τόσο για την ψυχή όσο και για τη δημιουργικότητά μας.
Αν προσέχαμε και αφουγκραζόμασταν, τι σχόλια κάνουν οι πόλεις μας και η φύση; Υπάρχουν νέεοι διάλογοι που πρέπει να ανοίξουμε με τις πόλεις μας;
Οι πόλεις έχουν όντως μετατραπεί σε κοιτώνες, γιατί κάπου καταφέραμε να χάσουμε όλοι την αίσθηση του σπιτιού, φεύγουμε το πρωί με την ανατολή για να επιστρέψουμε το βράδυ. Καταφέραμε κάπως να υποβιβάσουμε το σπίτι σε ένα μέρος που μπορούμε να βρούμε καταφύγιο για ξεκούραση. Εντούτοις, τους τελευταίους μήνες ανακαλύψαμε ότι η σημασία του σπιτιού είναι πολύ μεγαλύτερη. Με την έξυπνη (τηλ-)εργασία, είδαμε ότι μπορούμε να κάνουμε τα ίδια πράγματα που κάναμε στη δουλειά μας ακόμη και απ’το σπίτι, επιτρέποντάς μας να αφιερώσουμε αυτόν τον παραπάνω χρόνο στον εαυτό μας. Δε θα είναι μόνο τηλεργασία, γιατί αυτό θα μας αποξένωνε, αλλά ένα ισορροπημένο σύστημα, μπορεί ως αποτέλεσμα, να έχει μικρότερο αντίκτυπο στην πόλη.
Roberto Palomba
Στο άρθρο του BBC, “How do you build a city for a pandemic” [Πώς χτίζεις μια πόλη για μια πανδημία], μοιράστηκες πως για να χτίσουμε το δρόμο για να βγούμε από το πρόβλημα, χρειαζόμαστε μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης. Προσέθεσες επίσης, πως το ενδιαφέρον σου είναι να μην εστιάζεις μόνο στο ντιζάιν καθαυτό, αλλά στην γενική σχέση μας με την φύση, απομακρυνόμενοι από μια βίαια σχέση και κινούμενοι προς μια συνύπαρξη σεβασμού με τα άλλα πλάσματα. Πες μας περισσότερα για το πως πρακτικά οραματίζεσαι κάτι τέτοιο…
Ευτυχώς η φύση, μη έχοντας φιλοσοφικές δικαιολογίες σε αντίθεση με τους ανθρώπους, αντιδρά με έναν πολύ απλό τρόπο. Αν φύγεις από ένα μέσος, η φύση θα το καταλάβει. Τις μέρες της απόλυτης καραντίνας, η φύση, τα ζώα και η χλωρίδα άρχισε να καταλαμβάνει τους προσωρινά άδειους από ανθρώπους χώρους. Ελάφια επισκέφθηκαν πλατείες. Μέλισσες εποίκισαν όλες τις μιλανέζικες ταράτσες. Άγρια είδη κατέλαβαν τους ίδιους χώρους που πριν ορίζονταν από θόρυβο και φωτορύπανση. Υπάρχουν κάποιες ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις που μας επισήμανε η φύση. Τα έργα που βλέπουν την επιστροφή της φύσης μέσω των πράσινων διαδρόμων από έξω από την πόλη προς μέσα στην ίδια την πόλη έχουν ενδιαφέρον. Όταν δίνουμε στο φυσικό βασίλειο την δυνατότητα να αυτο-ρυθμιστεί, μπορούμε να βρούμε συστήματα που επιτρέπουν την συνύπαρξη στους κοινούς χώρους. Ονειρεύομαι έναν επίγειο παράδεισο όπου νέα οικοσυστήματα μπορούν να ξαναδομηθούν εντός των πόλεών μας. Θα ήταν μεγάλο επίτευγμα, ειδικά για την εκπαίδευση των νέων γενιών!
Quarantine Moments, sketch by Roberto Palomba
“Δεν επιλέγεις μόνος σου μια σκοτεινή νύχτα. Σου δίνεται. Η δική σου δουλειά είναι να την κοσκινίσεις για να βρεις το χρυσό της.” “Μια σκοτεινή νύχτα είναι η πρόσκλησή σου να γίνεις άνθρωπος με καρδιά και ψυχή…” _Thomas Moore. Θεωρείται πως μια δύσκολη περίοδος μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε ένα καλύτερο μέλλον, αποφεύγοντας τα ίδια λάθη… Ποια είναι η δική σου άποψη γι’αυτό;
Στο παρελθόν, η επικοινωνία (ενημέρωση) γινόταν μέσω ελεγχόμενων συστημάτων, όπως η τηλεόραση, ο τύπος και το ραδιόφωνο. Ωστόσο, είχε έναν “κυρίαρχο” (πυλωρό) που επέλεγε τι και πώς να τονίσει κάποιες ειδήσεις έναντι άλλων. Σήμερα ζούμε σε ένα πολύ πιο δημοκρατικό σύστημα, καθώς είμαστε όλοι μέλη ενός επικοινωνιακού δικτύου. Ωστόσο ακόμη και σε αυτά τα συστήματα, τα κρατικά κύτταρα μπορούν να εισχωρήσουν, προσπαθώντας να αποσπάσουν την κοινή γνώμη από τα σημαντικά γεγονότα που χρειάζονται συλλογική επίγνωση. Η κοινωνία στην οποία ζούμε σήμερα είναι ως προς τα μέσα πολύ πιο ελεύθερη και πολύ πιο αυτοοργανωμένη από ό,τι ήταν στον προηγούμενο πόλεμο. Δε θεωρώ ότι ο αυτοπεριορισμός θα είναι ο νέος τρόπος που θα ζούμε και θα βιώνουμε ο ένας τον άλλο. Δε θεωρώ ότι η ψηφιοποιήση θα είναι η μοναδική μορφή επικοινωνίας. Με άλλα λόγια, επιλέγω να μην οραματίζομαι μια κοινωνία όπου η ανταλλαγή δεν μπορεί να είναι φυσική. Αυτή τη στιγμή περνάμε μια φάση προσαρμογής, και όπως άλλες ιστορικές πανδημίες μας έχουν διδάξει, αυτές οι φάσεις είναι σύντομες. Πιστεύω στην επιστήμη.
Συνέντευξη από την Άννη Μαρκιτάνη, Διευθύντρια του MDFF Greece & Cyprus, Συνέταιρος του Mιlano Design Film Festival
Βιογραφία
“Οι δημιουργίες μας, είτε πρόκειται για κομμάτια ντιζάιν είτε για αρχιτεκτονική, προέρχονται από παρατηρήσεις αλλαγής στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Είναι σημαντικό να βλέπουμε αυτά τα προϊόντα εκτός μιας συγκεκριμένης τοποθεσίας ή περιόδου – δεν αντικατοπτρίζουν τις τελευταίες τάσεις αλλά είναι αποτέλεσμα λογικής σκέψης και συνειδητής δεξιοτεχνίας. Τα αρχικά μας προσχέδια είναι προβολές των δικών μας αναγκών. Τα δύο μας οράματα είναι συμπληρωματικά και ο σχεδιασμός μας συναινετικός. Η πρόκληση της δουλειάς μας είναι η ένωση λειτουργικότητας, καινοτομίας και μακροβιότητας. Προσπαθούμε να δείχνουμε θάρρος και γαλήνη μέσα από την αγνότητα και την πρωτοτυπία της δουλειάς μας. Όταν ένα έργο τελειώσει δεν είναι ολοκληρωμένο, ο χρόνος θα συνεχίσει να μορφοποιεί το πως προσλαμβάνεται από τους άλλους. Μια τέτοια προσδοκία βοηθά πολύ στη διαμόρφωση κλασσικών αντικειμένων που συγκρατούν την ομορφιά και την χρηστικότητά τους. Ίσως προσπαθούμε να ανασύρουμε τις δημιουργίες μας από ένα συλλογικό ασυνείδητο και η αποστολή μας είναι να τους δώσουμε σχήμα και τις παραδώσουμε. Ένα πραγματικά επιτυχημένο κομμάτι ντιζάιν πρέπει να φαίνεται φρέσκο αλλά όχι ξένο όταν ανακαλύπτεται. Όπως με έναν σύντροφο, η αγάπη είναι προφανής. Ορίστε, αυτό είναι που χαρακτηρίζει τις δημιουργίες μας: έρευνα, συνήθως μακρά, δύσκολη, συναρπαστική, για να φτάσουμε σε αυτό που είναι ΠΡΟΦΑΝΕΣ.”
Ο Roberto Palomba, διεθνώς καταξιωμένος αρχιτέκτονας και ντιζάινερ, ζει και εργάζεται στο Μιλάνο. Το 1994 ίδρυσε μαζί με την Ludovica Serafini το Palomba Serafini Associati. Το στούντιο αναπτύσσει έργα εσωτερικού/εκθεσιακού/βιομηχανικού ντιζάιν και αρχιτεκτονικά έργα παγκοσμίως. Ο Roberto είναι σύμβουλος στρατηγικής και καλλιτεχνικός διευθυντής για πολλές ιστορικές εταιρείες ντιζάιν, έχοντας συνεργαστεί με κορυφαίες διεθνείς εταιρείες όπως οι: Boffi, Cappellini, Dornbracht, Driade, Bow, Elmar, Exteta, Flaminia, Foscarini, Kos, Laufen Lema, Plank, Poltrona Frau, Sawaya & Moroni, Samsung, Talenti, Tubes, Viccarbe, Zanotta και Zucchetti. Έχει διδάξει ως λέκτορας στο Πολυτεχνείο του Μιλάνο (Πτυχίο στο Βιομηχανικό Ντιζάιν). Του έχουν απονεμηθεί πολυάριθμα βραβεία όπως το Compasso D’Oro (Ιταλία), το Australian International Design Award (Αυστραλία), το Good Design Award (ΗΠΑ), το Interior Design’s Best of the Year Award (ΗΠΑ), το Icon Design Awards (Μεξικό), το Wallpaper Design Award (Ηνωμένο Βασίλειο), το German Design Award (Γερμανία), το Red dot Award (Γερμανία) και το Elle Decoration International Design Award.