Η τέχνη του επαναπροσδιορισμού χώρων
 ( απόσπασμα καταλόγου)

Της Ευτυχίας Στεφανίδη, Διευθύντρια Δημιουργικού, Συνιδρύτρια του Mona Athens και Shila Athens

Μια κινηματογραφική λήψη για το πώς συνηθισμένα αρχιτεκτονικά κτίρια γίνονται το επίκεντρο μιας πρωτοποριακής συναρπαστικής εμπειρίας.

 

«Η αρχιτεκτονική υπάρχει, όπως και ο κινηματογράφος, στη διάσταση του χρόνου και της κίνησης. Μπορεί να κατανοήσει και να μελετήσει κανείς ένα κτίριο σε σχέση με αλληλουχίες. Για να οικοδομήσεις ένα κτίριο σημαίνει να προβλέψεις και να αναζητήσεις επιδράσεις αντιθέσεων και διασυνδέσεων μέσω των οποίων διέρχεται κάποιος…»_ Jean Nouvel

Όταν το Secret Cinema—ο Κρυφός Κινηματογράφος—λειτούργησε για πρώτη φορά στο Λονδίνο πριν από περισσότερα από δέκα χρόνια ως ένα underground κλαμπ προβολών που λειτουργούσε σε συγκεκριμένους χώρους, γεννήθηκε ένα νέο είδος απόλαυσης του κινηματογράφου. Το σκεπτικό ήταν λίγο ασυνήθιστο: το κοινό αγόραζε ένα εισιτήριο για μια προβολή, στην οποία η τοποθεσία και ο τίτλος της ταινίας δεν αποκαλύπτονταν μέχρι τη μέρα της παράστασης. Στην επιλεγμένη τοποθεσία, που συνήθως ήταν ένας χώρος που δεν χρησιμοποιείτο πια, μια ταινία ζωντάνευε μέσω της μεταμόρφωσης του χώρου σε ένα λεπτομερές mise-en-scène, όπου ηθοποιοί έπαιζαν σκηνές παράλληλα με την εξέλιξη της ταινίας. Το κοινό, που του είχε ήδη ανατεθεί κάποιος χαρακτήρας και ένας συγκεκριμένος ενδυματολογικός κώδικας, καλούνταν να εξερευνήσει ένα φανταστικό σύμπαν καθώς αλληλεπιδρούσε με άλλους πελάτες που βρίσκονταν εκεί, καθιστώντας έτσι τη γραμμή μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας δυσδιάκριτη. Αυτές οι καθηλωτικές εμπειρίες προηγούνταν της προβολής και χρησίμευαν τόσο για προθέρμανση όσο και ως κρεσέντο μέχρι την πραγματική προβολή της ταινίας.

Secret Cinema presents The Shawshank Redemption, by ©Hanson Leather

Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια του ανεβάσματος της ταινίας The Shawshank Redemption, το κοινό κλήθηκε στο δικαστήριο και τελικά κατέληξε στη φυλακή—ένα παλιό εγκαταλελειμμένο σχολείο που είχε μετατραπεί σε σκηνικό φυλακής. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, τους αφαίρεσαν τα ρούχα και τα υπάρχοντά τους, αφήνοντάς τους να περιφέρονται στα κελιά με γκρίζες στολές. Για τη δυστοπική ταινία Brazil του Terry Gilliam, οι θεατές, ντυμένοι σαν υπάλληλοι γραφείου, έφτασαν σε ένα ετοιμόρροπο δεκατριώροφο κτίριο στη μέση του πουθενά στο Λονδίνο, όπου περιφέρονταν σε λαβυρινθικούς χώρους γραφειοκρατίας. Όταν μάλιστα ο ίδιος ο Terry Gilliam παραβρέθηκε στην παράσταση ως καλεσμένος και άθελά του παγιδεύτηκε σε έναν ανελκυστήρα που δεν λειτουργούσε σωστά, το εξέλαβε ως μέρος του σόου βρίσκοντάς το διασκεδαστικό, στέλνοντας ένα μήνυμα για την αποτυχία ενός εφησυχασμένου «συστήματος» στην κοινωνία σε αντιδιαστολή με την έλλειψη προβλεψιμότητας της ανθρωπότητας. 

Αυτός ο άριστος κόσμος του Secret Cinema δημιουργήθηκε με σχολαστική προσοχή στη λεπτομέρεια και με αχαλίνωτη φαντασία. Το zeitgeist της εμπειρίας ήταν προφανώς ο κινηματογραφικός ιστός, ωστόσο ο πρωταγωνιστής ήταν ο ίδιος ο χώρος.

Secret Cinema presents Brazil, ©Photo Alastair Philip Wiper

Όσο διάστημα ήμουν με τον περιοδεύοντα θίασο, αυτό που εκτίμησα περισσότερο ήταν η ακόρεστη όρεξή μας για ανίχνευση αυτών των χώρων. Κοιτάζαμε παντού, και ό,τι μας πρόσφερε τη δυνατότητα της κλίμακας, κρυφών συμβολισμών, αλλά και μια αίσθηση ιστορίας. Από άδεια ψυχιατρεία (One Flew Over the Cuckoo’s Nest) έως ξεχασμένα δημαρχιακά μέγαρα (Miller’s Crossing) και από εμβληματικά βικτωριανά κτίρια (Lawrence of Arabia) έως παλιά τυπογραφεία εφημερίδων (Star Wars), δουλεύαμε νυχθημερόν για να τα εξασφαλίσουμε. Αυτά τα σκηνικά χρειάστηκαν μήνες για να σχεδιαστούν και να κατασκευαστούν, απασχολώντας εκατοντάδες ηθοποιούς και εργαζόμενους στα συνεργεία, αλλά η παράσταση αυτή καθαυτή διαρκούσε μόνον τέσσερις έως οκτώ εβδομάδες, προσθέτοντας μια ενισχυμένη παροδικότητα στην εμπειρία. Ο ακαθόριστος χαρακτήρας και το περιεχόμενο αυτών των εγχειρημάτων συχνά έφερναν τα τοπικά συμβούλια και τους ιδιοκτήτες σε δύσκολη θέση και απαιτούσε εξαιρετική πειθώ για να εξασφαλιστούν οι άδειες.

Οι τοποθεσίες του Secret Cinema όχι μόνο διαμορφώνουν τον σχεδιασμό παραγωγής και εκτέλεσης, αλλά, επίσης, πολλές φορές υπαγόρευε και την επιλογή ακόμη και της ίδιας της ταινίας. Αυτοί οι χώροι προσέφεραν μια παράλληλη πραγματικότητα, την οποία καθένας από εμάς ζούσε εντατικά, λες και ήτανε η πραγματική ζωή μας, λες και ζούσαμε τον ρόλο μας. Περιφερόμασταν ανάμεσα στα σκηνικά, απαγγέλλοντας ατάκες από τις ταινίες Casablanca ή The Red Shoes, και ήμασταν συγχρόνως δημιουργοί και συντελεστές. 

Secret Cinema presents Brazil, ©Photo Alastair Philip Wiper 

Μόνο μέσα από την αντανακλαστική απόσταση του χρόνου έχω κατανοήσει τον βαθμό στον οποίο η χωρικότητα της αρχιτεκτονικής διαδικασίας επηρεάζει και καθοδηγεί τη φαντασία μας. Ήταν προνόμιο που μας δόθηκε η ευκαιρία να διαπραγματευτούμε και να προσδιορίσουμε εκ νέου αυτούς τους χώρους, οι οποίοι κτίστηκαν για σκοπούς εντελώς διαφορετικούς. Συχνά σκεφτόμασταν το κοινό μας, ανακαλύπτοντας ξανά τους παραμελημένους αυτούς χώρους, στον χωροχρόνο, και τι θα σήμαινε γι’ αυτούς. Μπορεί να περνούσαν δίπλα από αυτούς τους χώρους καθημερινά αλλά πιθανώς ποτέ δεν τους θεώρησαν μέρος της ζωής τους. Μόλις τελειώνει το σόου, οι χώροι αυτοί απλά επιστρέφουν στη μη-λειτουργική τους μορφή, προοριζόμενοι να κατεδαφιστούν για να μετατραπούν σε νυχτερινά κέντρα και πολυκατοικίες. 

Αυτός ο τρόπος επαναπροσδιορισμού της αρχιτεκτονικής αποκτά καινούργιο νόημα και εγγράφεται στο DNA του χώρου, καθώς ανοίγει τον δρόμο για μια πλούσια ερμηνεία του χρόνου και του χώρου. Αλλεπάλληλα επίπεδα που ενεργοποιούνται και αποκολλούνται ταυτόχρονα, ενισχύοντας τη νέα τους υλική υπόσταση εκεί που το μπανάλ είναι ιδωμένο υπό διαφορετικό πρίσμα. Αυτές οι ενισχυμένες εμπειρίες που μοιραστήκαμε συλλογικά και που έγιναν με απίθανο τρόπο για έναν οικείο χώρο του ανήκειν.

Εκ των υστέρων, τόσο οι δημιουργοί όσο και το κοινό ήταν κοινωνοί σε αυτόν τον υπέροχο διάλογο μεταξύ ντιζάιν και αρχιτεκτονικής, που εκδηλώθηκε με μια φευγαλέα αλλά σημαντική κινηματογραφική εμπειρία. Είναι αυτή η αγαλλίαση που μας κατέκλυσε και μας συγκίνησε, κάνοντας τέτοιες εκδηλώσεις, υπερρεαλιστικές και ζωντανές για όλους εμάς που συμμετείχαμε.

.

.

.

Η Ευτυχία Στεφανίδη είναι διευθύντρια δημιουργικού και φωτογράφος και μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στην Αθήνα και το Λονδίνο. Αφού εργάστηκε για αρκετά χρόνια στον τομέα του film programming και ως διευθύντρια του δημιουργικού τμήματος της εταιρείας Secret Cinema που διοργανώνει πρωτοπόρα immersive events, είναι πλέον η συν-ιδρύτρια και δημιουργική διευθύντρια του Shila, hotel particulier και hub τεχνών στην Αθήνα, Ελλάδα. Το Mona, το δεύτερο αντίστοιχο ξενοδοχείο, βρίσκεται υπό κατασκευή.

 

Επιμέλεια Περιεχομένου της Άννη Μαρκιτάνη